Wat is ADHD echt en waarom klopt het stereotype niet?

Iedereen kent wel die ene chaotische vriend(in) die altijd iets kwijt is. Of misschien ben jij het zelf. Sleutels, telefoon, belangrijke papieren - het lijkt wel alsof ze verdampen zodra je even niet kijkt. En als je dan moppert, hoor je jezelf zeggen:
"Sorry hoor, ADHD-dingetje." Maar is dat het wel?

Zelf heb ik ADHD, en ik moet toegeven: dit overkomt mij dus ook regelmatig.

Bijna wekelijks gebeurde het, totdat ik me echt ging trainen op twee dingen: een vaste plek creëren voor sleutels en spullen, en accepteren dat het nu eenmaal kan gebeuren. Sinds ik dat doe – rustig blijven, logisch nadenken, terughalen wat ik als laatste deed – vind ik mijn spullen sneller terug en gebeurt het minder vaak.

Vaak liggen ze dan op plekken als de rand van de wasbak, ergens op het toilet, bovenop een doos in de bergkast of – als ik geluk heb – gewoon in een tas, diep weggeschoven in een zijvakje. Is ADHD echt gewoon het synoniem voor chaos en vergeetachtigheid?

Of zit er meer achter dat bekende stereotype?
In het kort: Wat is ADHD echt en waarom klopt het stereotype niet?

ADHD is meer dan chaos en vergeetachtigheid. Het is een neurobiologische ontwikkelingsstoornis die aandacht, impulscontrole en energie beïnvloedt. Met begrip, juiste ondersteuning en minder labels ontstaat ruimte voor talent en samenwerking, ook op de werkvloer. Iedereen kent wel die ene chaotische vriend(in) die altijd iets kwijt is.

Het blijft opvallend hoe verschillend ADHD zich uit bij mannen en vrouwen.

In deze blog over ADHD bij vrouwen zie je hoe het jarenlang onder de radar kan blijven. Terwijl het bij mannen – zoals ik in dit artikel over ADHD bij mannen uitleg – vaak juist nadrukkelijker aanwezig lijkt. Maar schijn bedriegt: het zit vaak dieper dan je denkt.

ADHD is geen hype, geen excuus en al helemaal geen gebrek aan karakter.

Het is een erkende neurobiologische ontwikkelingsstoornis die invloed heeft op aandacht, impulscontrole en hyperactiviteit. En ja, dat kan zich uiten in chaos, vergeetachtigheid of te laat komen. Maar dat is het topje van de ijsberg.

Mensen met ADHD hebben vaak een snel brein, veel energie en intense nieuwsgierigheid. Tegelijkertijd worstelen ze met het reguleren van die energie. Er zijn overeenkomsten maar ook verschillen tussen ADHD, HSP en HB.

Het is dus geen kwestie van niet willen, maar vaak van niet kunnen.

En daar zit het grote misverstand.

Een ADHD-brein staat nooit uit.

Waar anderen 's avonds op de bank ontspannen, blijven jouw gedachten razen.

Dit is geen karakterfout, maar een neurobiologisch feit.

Onderzoek met fMRI’s toont verhoogde functionele connectiviteit in ADHD-breinen, wat symptomen van hyperactiviteit en rusteloosheid verklaart. ADHD beïnvloedt executieve functies zoals aandacht, planning, motivatie en taakwisseling.

Een metafoor die hierbij past is die van een orkest zonder dirigent: alle instrumenten (gedachten, impulsen, taken) spelen tegelijk, zonder coördinatie.

Er is muziek, maar ook chaos. Pas als je dat erkent, kun je leren dirigeren in plaats van vechten tegen het geluid. Het zijn soms oude patronen zoals, negatieve overtuigingen die ons in de weg zitten bij ADHD.

De toegenomen maatschappelijke aandacht voor ADHD zorgt ervoor dat meer mensen zich herkennen in het profiel en ook daadwerkelijk hulp zoeken.

Tegelijkertijd blijft het een gebied waar we wetenschappelijk nog lang niet alles over weten. Wat we nu weten, is waarschijnlijk nog maar het begin.

Volgens deze cijfers waren er in 2023 alleen al waren er naar schatting 352.700 mensen met ADHD-achtige symptomen bekend bij de huisarts.

Dat zijn er dus genoeg om de De Kuip zeven keer mee te vullen.

Het ging om 197.400 mannen en 155.300 vrouwen.

Bij mannen komt het vaker voor: 22,2 per 1.000, tegenover 17,3 per 1.000 vrouwen.

Ja – we hebben het hier niet over een zeldzame stoornis of een hype, maar over een heel herkenbaar en wijdverspreid fenomeen. Recentelijk nieuws over medicatiegebruik, ook bij vrouwen werpt weer een ander licht op deze cijfers.

De wereld zit vol misverstanden over ADHD.

Laten we er een paar ontmantelen:

• "ADHD? Dat is toch alleen bij kinderen?" Nee dus. ADHD groeit niet uit, het verandert van vorm.

• "Als je goede cijfers haalt, heb je geen ADHD." Onzin. Veel mensen met ADHD compenseren door over presteren - en raken opgebrand.

• "ADHD is gewoon een gebrek aan discipline." Was het maar zo simpel.

• "Medicatie helpt niet, dus het zal wel geen ADHD zijn." Niet iedereen reageert hetzelfde, en medicatie is maar één onderdeel van behandeling.

• "ADHD is een mode-diagnose." De herkenning is toegenomen, de stoornis zelf is altijd al onder ons geweest.

Welke ken jij nog meer?

Dat voortdurende gevoel van 'aan staan' komt veel terug in gesprekken met cliënten.

In dit blog over wat het betekent als je hoofd altijd aanstaat duik ik dieper in dat gevoel van mentale overbelasting en hoe dat samenhangt met zelfbeeld, vastlopen en het gevoel er alleen voor te staan.

Van buiten lijkt het misschien alsof iemand met ADHD gewoon wat slordig is.

Maar van binnen is het vaak een storm van gedachten.

Alsof je in een achtbaan zit die door een supermarkt raast, terwijl je moet bedenken wat je ook alweer kwam halen.

Alsof je 20 browser-tabs tegelijk open hebt en er continu pop-ups bijkomen.

Mensen met ADHD voelen zich vaak opgejaagd, raken snel afgeleid maar kunnen ook hypergefocust raken - en dan juist alles om zich heen vergeten.

Dat contrast is verwarrend voor de omgeving, maar ook voor henzelf.

Als je wilt begrijpen wat er gebeurt in het hoofd van iemand met ADHD, is het goed om je te verdiepen in hoe overweldiging, zelftwijfel en prikkelverwerking samenkomen. In dit blog over ADHD en overweldigd voelen vertel ik daar meer over.

En ook in mijn artikel over hoe ADHD je hoofd saboteert neem ik je mee in de wereld van interne overtuigingen die niet altijd kloppen, maar wel echt zo voelen.

Begrip begint bij vragen stellen en niet invullen.

Wil je als leidinggevende hierin een rol spelen?

Dan helpt het als je werkt vanuit duidelijke kaders, gedeelde doelen en een gedeelde identiteit – principes zoals Elinor Ostrom die beschrijft.

Uiteindelijk is het zo dat iemand vrijwillig een doel moet kiezen om het na te willen streven – ook in een werkomgeving. Dat geldt net zo goed voor bedrijfsdoelen als voor persoonlijke doelen.
In een team betekent dat dat iemand zich vrijwillig moet kunnen verbinden aan het doel. Niet omdat het moet, maar omdat het klopt.

Daarmee ontstaat er ruimte om ADHD niet als beperking te zien, maar als een andere vorm van betrokkenheid. Wat werkt? Geen oordeel, maar oprechte nieuwsgierigheid.

Niet: "Waarom ben je alweer te laat?"

Maar: "Wat helpt jou om overzicht te houden of op tijd te komen?"

Maak afspraken helder, check regelmatig in en bied structuur aan zonder betutteling.

En misschien wel de belangrijkste tip: probeer het niet te fixen, maar wees een bondgenoot.

En in relaties kan dit nog complexer worden. In mijn blog voor partners zonder ADHD lees je hoe je begripvol kunt zijn zonder jezelf te verliezen – en waarom erkenning en communicatie dan zo belangrijk zijn.

Irritatie ontstaat vaak als de ander niet voldoet aan jouw verwachting van hoe 'het hoort'. Maar wat als jouw norm niet universeel is?

Wat als je iets nieuws kunt leren door je irritatie even op pauze te zetten?

ADHD kan confronterend zijn, zeker als jij zelf juist veel waarde hecht aan structuur.

Maar misschien laat die ADHD’er jou onbedoeld zien dat er ook andere manieren zijn om dingen aan te pakken.

Ook in leiderschap en teams speelt dit een grote rol.

In mijn blog over persoonlijk leiderschap en zelfregulatie bij ADHD leg ik uit hoe je met ADHD niet alleen kunt overleven, maar ook echt kunt gaan leven – en leiden.

ADHD is geen excuus, maar een uitleg.

En als je dat ziet, verandert alles. In plaats van ergernis ontstaat begrip.

In plaats van frustratie, samenwerking.

Is volledige openheid over je ADHD altijd verstandig?

Het zou je kansen op verbinding kunnen vergroten – maar misschien ook je promotiekansen verkleinen. Het is een vraag die veel mensen met ADHD bezighoudt.

En misschien is het antwoord niet zwart-wit, maar iets wat je alleen van binnenuit kunt voelen. ADHD is complex, verwarrend, soms vermoeiend – maar vooral: menselijk.

Achter dat stereotype van de chaotische flapuit zit een brein dat anders werkt, niet minder. Meer inzicht leidt tot meer begrip.

Meer begrip leidt tot betere samenwerking, relaties en zelfzorg.

Dus de volgende keer dat iemand zijn sleutels weer eens kwijt is?

Misschien kijk je er dan met een andere blik naar.

Als coach en vitaliteitskundige help ik dagelijks mensen en teams om ADHD beter te begrijpen en ermee te werken in plaats van ertegen te vechten.

Wil jij dat ook? Laten we dan eens praten. Want die sleutels... die vinden we wel weer.

Maak dan gebruik van een matchcall. Ik sta voor je klaar.