Perfectionisme, de blokkade bij ADHD:

Perfectionisme bij ADHD klinkt misschien als een luxeprobleem, maar het is een slopend patroon dat je energie, zelfvertrouwen en creativiteit ondermijnt.

Je wilt wel, maar je komt niet in actie. Je voelt druk, maar doet niks.

En als dat vaker gebeurt, ga je aan jezelf twijfelen. Voor veel professionals met ADHD ligt hier een patroon onder van blokkade, voortkomend uit perfectionisme en een overbelast breinsysteem.

Je wilt niet zomaar een blog lezen. Je zoekt herkenning en inzicht. Iets wat werkt.

En daarom schrijf ik – als vitaliteitskundige en coach voor neurodiverse professionals – precies voor mensen zoals jij. Ik werk dagelijks met ondernemers, leiders en slimme doeners met een ADHD-brein dat snel denkt maar ook vaak vastloopt in perfectionisme.

Wat ik zie?

Mensen met veel potentie die zichzelf keer op keer onderuithalen omdat het nooit goed genoeg is. Mensen die aan de buitenkant succesvol zijn, maar zich vanbinnen opgejaagd en uitgeput voelen.

In dit blog neem ik je mee in hoe je brein werkt, waarom je hoofd soms blokkeert en vooral: wat je wel kunt doen om uit de verlammende perfectieval te komen – met inzichten uit de wetenschap, uit de praktijk en uit mijn hart.

ADHD gaat over een brein dat zoekt naar prikkels, vrijheid en variatie.

Maar perfectionisme vraagt juist om controle, beheersing en voorspelbaarheid.

Die twee systemen botsen.

Zoals ik beschrijf in het blog 'alle ballen hooghouden': je probeert alles tegelijk goed te doen, maar je hoofd en lijf raken uitgeput.

Perfectionisme dwingt je tot presteren, terwijl je brein juist hunkert naar rust en ruimte.

Neurobiologisch gezien is je brein voortdurend op zoek naar voorspelbaarheid en beloning. De nucleus accumbens jaagt op dat fijne dopamine-shot bij succes.

Je amygdala scant ondertussen op risico’s van afwijzing.

En je prefrontale cortex – je innerlijke projectmanager – probeert grip te houden.

Bij stress schiet dit systeem in overdrive, wat verklaart waarom veel mensen met ADHD last hebben van perfectionistisch uitstelgedrag of juist hyperfocus.

Het blog 'Zelfbeeld bij ADHD' niet landen laat zien hoe lastig het is om erkenning te voelen als je zelfbeeld is aangetast.

Complimenten glijden af, omdat je ze diep vanbinnen niet gelooft.

Die interne ontkenning is precies wat perfectionisme versterkt: pas als alles klopt, mag je tevreden zijn. Maar omdat het nooit klopt, voel je je nooit echt goed genoeg.

Zoals ik ook schreef in 'Negatieve overtuigingen': de innerlijke criticus krijgt vrij spel en houdt je klein. Het is geen stem van waarheid – het is een stem van bescherming.

Maar wel één die je belemmert.

Hier speelt predictive coding een rol: je brein voorspelt hoe dingen ‘zouden moeten zijn’. Elke afwijking voelt als fout, zelfs als het objectief prima is.

Het is alsof je brein een hyperkritische kwaliteitscontrole draait, non-stop.

In 'Overweldigd door ADHD' leg ik uit hoe je brein blokkeert bij te veel prikkels.

En bij perfectionisme komt die druk meestal van binnenuit.

Je wil het zo graag goed doen, dat je niet meer begint.

Alles in je zegt: als het niet perfect kan, dan liever niet.

Die verlamming is geen luiheid – zoals ik beschrijf in ADHD en verlamming – het is een beschermingsmechanisme.

Je zenuwstelsel staat op rood, je HPA-as is actief, en je schiet in een freeze-respons.

Je systeem zegt letterlijk: “even niks meer”.

Vanuit de veranderkundige hoek weten we dat dit gedrag logisch is: langdurige stress activeert het overlevingssysteem, waarbij 'freeze' een reële reactie is op overspoeling.

Je brein kiest ervoor om tijdelijk uit te schakelen om jezelf te beschermen tegen falen, afwijzing of pijn. Als jouw systeem continu op ‘aan’ staat, wordt ‘uit’ de enige optie.

Je bent dus niet zwak. Je bent overbelast.

En dat vraagt geen hardere aanpak, maar meer mildheid en herstel.

Volgens Chivo en de Zelfdeterminatietheorie (ZDT) floreer je als drie psychologische basisbehoeften worden vervuld: autonomie, competentie en verbondenheid. Vul de test van Chivo in om te kijken hoe het bij jou gesteld is. Perfectionisme ondermijnt vooral je gevoel van competentie en autonomie: het moet, het moet goed, anders telt het niet mee.

En wanneer autonomie ontbreekt, kost alles meer energie.

Onderzoek laat zien dat vrijwillig handelen (autonomie) minder beroep doet op wilskracht dan ‘moeten’ (controle).

Je trekt dus sneller leeg als je iets doet om aan een onhaalbaar zelfbeeld te voldoen.

Daarom werkt ook integratieve emotieregulatie zo goed: door ruimte te geven aan je gevoelens, er nieuwsgierig naar te zijn in plaats van ze te onderdrukken, bevorder je autonomie en mildheid tegelijk.

Het is het verschil tussen je gevoel wegduwen of jezelf serieus nemen.

Daarnaast speelt rechtvaardigheid als vierde basisbehoefte een rol. Veel perfectionisten voelen impliciet dat zij meer hun best moeten doen om evenveel waard te zijn. Dit ervaren onrecht frustreert niet alleen je motivatie, maar ook je zelfbeeld en energieniveau.

Zelfcompassie is essentieel. In wezen is het een manier om vriendelijker met jezelf om te gaan. Niet omdat je “zachter” moet zijn, maar omdat je dan pas echt verandert.

Je kalmeert daarmee ook je zenuwstelsel wat overbelast raakt bij stress.

Ook helpt het om microdoelen te zetten. Zoals uitgelegd in 'Actie en microdoelen bij ADHD': niet denken in perfect afmaken, maar in starten met 2 minuten.

Kleine successen activeren je beloningssysteem zonder overbelasting.

En wees alert op situaties waarin je perfectionisme aanwakkert. Kritiek is zo'n trigger. Daarover lees je meer in 'Omgaan met kritiek en RSD'.

Perfectionisme is geen karakterfout.

Het is een beschermingsmechanisme van een brein dat overbelast is geraakt.

Door inzicht te krijgen in hoe jouw systeem werkt, kun je milder en effectiever omgaan met die interne druk.

Je hoeft niet harder te werken om goed genoeg te zijn.

Goed genoeg is echt genoeg.

Zelfcompassie, kleine stappen en autonomie maken het verschil.

Bij Consulters werk ik met mensen zoals jij: slimme professionals met een gevoelig brein en een sterke drive. We zoeken samen naar ruimte, rust en richting – zonder dat jij jezelf hoeft te veranderen in iemand anders.

Wil je weten hoe jij jouw perfectionisme kunt doorbreken zonder je drive te verliezen? Plan een vrijblijvende match call – ik denk graag met je mee of lees verder in het blog 'Structuur en plannen met ADHD'.

Jij bent niet stuk.

Je bent anders bedraad.

Laten we samen onderzoeken hoe jij op jouw manier kunt presteren zonder een gevoel van falen.